De
geschiedenis van Achlum |
Boerderij 26, Sate Gelterp | |
Het is de boerderij die met
de achterzijde tegen de Franekerweg staat. In 1514
woonden er Tyerck, Suerck en Heyn thoe Gaerleterp. In
het midden van 1500 waren de bewoners op de sate Gelterp
Hessel Pieterzoon en Meynu Epesdochter. Zij maakten de
troebelen en kleine oorlogen mee die toen speelden, maar
vooral de grote stormramp van 1570 de St. Elisabethvloed,
die tenslotte de stoot gaf tot een betere bedijking van
het vaste land door Gaspar de Robles in 1574. Het land
had blijkbaar ook te Gelterp onder water gestaan, want de
grond was verzilt en bracht geen vruchten voort. De
landeigenaren van deze boerderij Syuert Beyma en Joest
Peters-dochter scholden de pachter het grootste van de
pacht van de laatste 3 jaren kwijt. Haar het verlies aan
vee en de schade aan het huis, hooiberg en
werktuigen moest de pachter zelf dragen. Hessel
Pieterszoon overleed spoedig daarna en één van zijn
broers Botte Pieters te Oosterend werd voogd over zijn
zoon Pieter Hesselzoon. Er werd een boedelscheiding
gemaakt tussen moeder en zoon, waarbij de zoon werd
bijgestaan door haar zwager Jelle Claeszoon en zij door
haar broer Rienck Epeszoon. De
moeder Meynu mocht de inboedel houden en het vee, maar
bleef haar zoon Pieter een bedrag schuldig van 1208
goudguldens, 7 stuivers en 8 penningen, terwijl ieder de
helft van de schulden van het sterfhuis moest betalen. Meynu
hertrouwde met Harmen Claeszoon, weduwnaar van Marie
Pietersdochter die een kind had uit zijn eerste huwelijk. Maar
ook.dit huwelijk duurde niet lang doordat Meynu kwam te
overlijden. Nu moesten Pieter Hessels en zijn pleegvader
de boedel scheiden. Daarbij bleek tevens dat moèder
Epesdochter, behalve aan haar eigen zoon, aan anderen die
haar na lagen, dacht want haar broer Rienck Epeszoon
kreeg 25 goudguldens, haar tweede echtgenoot het
vruchtgebruik van 75 goudguldens. Het weeskind erfde 6
pondemaat land te Achlum op Gelterp en 1 ½ pondemaat
in 4 ½ pondemaat te Arum. In april 1592 en mei
1596 gaven curatoren afrekening over het beheer van het
vermogen van de moeder. In
1714 woonde er op de boerderij Anne Siercks, die door de
veepest al zijn vee was kwijt geraakt. Hij gaf het
blijkbaar niet op want 4 jaar later huurde hij de 28
pondemaat van de kerkboerderij no. 25 aan de overkant van
de Bolswardervaart erbij. Later was de eigenaar professor
Nicolaas Ypey die leefde van 1714 tot 1785. Deze
hooggeleerde heer doceerde wis- en natuurkunde te
Franeker en was een goede bekende van Eise Eisinga, die
hij de beginselen van de wis- en natuurkunde heeft
bijgebracht. Er wordt verteld dat Eise Eisinga’s
berekeningen op een bepaald moment niet klopten. Het
bleek dat bekenden geldstukken onder de tafelpoten hadden
gelegd, waardoor zijn systeem niet meer klopte. Prof.
Ypey heeft zich toen beijverd de foute berekeningen naar
buiten te verklaren maar of hij de hand ook in het
gebeurde heeft gehad, vertelt de geschiedschrijver niet. Behalve
Klaas Kunst behoorde de hengstehouder Klaas Ymtes tot de
bekende vrienden van prof. Ypey. De
boerderij stond in 1818 op naam van de weduwe Maria
Elisabeth Ypey. |
||
Stemkohieren
1698 en 1728 Stemkohier 1698 Achlum (Franekeradeel) Stem nr. 26, aantal stemmen: 1 Zakelijk gerechtigden: Oud-burgemeester dr. Theodorus Arent (AREND), eigenaar voor 1/2; gereformeerd Ate Johannes, eigenaar voor 1/2; papist Age Tjaarts (TJEERDS), gebruiker Bron: Stemkohieren 1698, gedrukt op last van de Staten van Friesland |
||
Stemkohieren
1698 en 1728 Stemkohier 1728 Achlum (Franekeradeel) Stem nr. 26, aantal stemmen: 1 Zakelijk gerechtigden: Tjerk Ates Gelterp, eigenaar Pieter Jansen (JANS), gebruiker Bron: Stemkohieren 1728, gedrukt op last van de Staten van Friesland (Leeuwarden 1730). Orig.: Toegang 5, inv. nr. 3288 |
||
< Terug naar overzicht Boerderijen ©Klaas van der Pol, Drachten 1987 - VanderVelde.Net |